In dit nummer van Andersland vindt u drie portretten van Rotterdammers die in armoede leven, gemaakt door fotografe Laisa Maria in het kader van haar project Vergeten Voordeuren. De portretten zijn los van elkaar geplaatst en te vinden onder de titel van het project met daarachter een cijferindicatie. 

Het verhaal van Zofia

Polen is mijn geboorteland, daar ben ik opgegroeid met mijn vader, moeder en broers. In Polen heb ik veel meegemaakt, daarom besloot ik op mijn vijftiende te vertrekken om te gaan werken. In Europa heb ik overal gewerkt en veel spaargeld opgebouwd. Na veel omzwervingen kwam ik terecht in Nederland, samen met mijn oudste dochter en zoon. Ik hou van werken, ik wil dingen aanpakken. Dus toen ik in Rotterdam kwam, kon ik meteen terecht in een chocolade fabriek. Ik kreeg een relatie met een Nederlandse man, en mijn derde kind werd geboren. Ik voel mij thuis in Nederland, en wilde er mijn toekomst opbouwen.

Het ging goed totdat ik een ongeval kreeg tijdens werk en mijn duim beschadigde. Ik mocht niet meer werken, en heb toen een ziektewet uitkering gekregen. In het najaar van 2017 werd deze uitkering zomaar gestopt. Ik kreeg te horen dat ik teveel ZW-uitkering heb ontvangen. Het UWV had meteen een boete opgelegd. Ik begreep er niets van. Er ontstond veel stress, want ineens had ik geen inkomen meer met drie jonge kinderen. Mijn kleinste dochter was nog een baby. Tot overmaat van ramp verliet haar vader ons op een dag midden in de winter omdat hij het allemaal niet meer aankon.

Ik was helemaal alleen, zonder geld, en de rekeningen stapelden zich op. Ik was niet in staat om de boetes te betalen, laat staan de gewone maandelijks rekeningen. In die winter viel de stroom uit, en bijna hadden we ook geen water meer. Omdat ik de boetes van het UWV niet kon betalen, hield het UWV mijn gehele uitkering in. En dat is nog niet alles. Het UWV bleef de boetes verhogen. Via een telefoongesprek heb ik aangegeven dat ik het geld niet in één keer kan terugbetalen. Dan krijg je eerst een inkomsten en vermogensonderzoek formulier, en moet je worden beoordeeld volgens allerlei wettelijke regels of je "geschikt" bent om een bepaald bedrag in termijnen terug te betalen. Dan vervolgens moet je wachten op de uitslag, maar tot die tijd krijg je geen geld. Niets. Het was mij niet eens duidelijk waarom ik teveel ZW-uitkering heb ontvangen. De uitslag was niet in mijn voordeel, maar dat maakte al niet eens meer uit. Mijn geldzorgen waren inmiddels niet meer te overzien.

De gevolgen waren onbeschrijfelijk. Ik heb de gehele winter en zomer van 2017 geleefd van giften. Ik was volledig afhankelijk van de bereidwilligheid van andere mensen om mij en mijn kinderen te helpen. Mijn verzoek om de verrekeningen te bevriezen, is niet ingewilligd. Ondertussen liepen de schulden op. Het enige communicatiemiddel wat ik had naar de buitenwereld toe was mijn telefoon, maar de wifi werd afgesloten en ik kon geen beltegoed betalen om instanties te bellen. Tijdens de verjaardagen van mijn kinderen kon ik geen cadeau betalen.

Er was ook niet genoeg geld voor eten, de koelkast bleef leeg. Het haar van mijn kinderen moest ik wassen met dreft, er was geen geld voor shampoo. Midden in de nacht stond ik kleding met de hand te wassen in koud water, in de hoop dat het droog was voordat zij weer naar school gingen. Een wasmachine had ik niet. Wij aten spaghetti met suiker, soms at ik niets zodat mijn kinderen geen honger hadden. Ik leende elke keer een beetje geld van de buurman, dan weer van iemand anders. Pas na maanden kreeg ik hulp van de voedselbank, maar op een dag stond mijn naam niet meer op de lijst. De reden daarvan wist ik niet. Ik schaamde me zo erg voor andere mensen, dat ik voor eten kwam wat ik niet had verdiend.

Een paar maanden later begreep ik pas waarom ik teveel uitkering had ontvangen. Mijn huurbaas heeft mij jarenlang uitgebuit en bedrogen. Hij stond nog ingeschreven op het adres waar ik en mijn kinderen woonden, waardoor de belastingdienst ons als toeslagpartners en fiscale partners heeft gerekend. Daarom moest ik alle teveel ontvangen toeslagen en uitkeringen terugbetalen. Mijn huurbaas en zijn gezin hebben jarenlang geprofiteerd van deze constructie. Ik heb nooit een huurcontract van hem ontvangen, dus wettelijk had hij het goed geregeld. Maar hij was niet mijn partner, ik woonde niet eens met hem samen. De situatie was onmogelijk. Ik heb geen idee hoe ik die tijd heb overleefd.

Ik heb in 2018 hulp toegelaten uit de wijk waar ik woon, maar voor mij was dat echt een hele mensonterende ervaring. Zij komen bij je thuis en zien een slechte moeder, in plaats van een moeder zonder geld. Het komt niet bij ze op dat ik door de geldzorgen andere keuzes moet maken. Deze hulpverleners weten dat ik geen inkomen heb, maar de gesprekken gingen over hele andere zaken. Ik moest verantwoording afleggen over de dagindeling van mijn kinderen, of ze in de avond wel een gezonde warme maaltijd kregen. Ook moest ik vragen beantwoorden over mijn werkeloosheid. Ze wilden weten hoe lang ik al geen werk heb, maar dat wist ik niet exact. De vragen voelden heel intimiderend, zo vroegen ze bijvoorbeeld “of ik wel vaker dingen vergat” en “of ik altijd zo druk doe”. Ze zitten met een heel team op mijn bank terwijl ik nog nooit hulp heb gehad van iemand in mijn leven. Hoe zou jij je gedragen? Ze maakten mij bang, ik had het gevoel alsof ze aan het wachten waren tot ik een foutje maakte of zou breken zodat ze mijn kinderen konden afpakken. Ze kwamen niet om mij te helpen, maar om mij te beoordelen op mijn geschiktheid als moeder.

Uiteindelijk kwam ik terecht bij een maatschappelijk werkster die een begin heeft gemaakt met mijn administratie. Het duurde anderhalf jaar voordat er echt naar mij werd geluisterd, en tot op de dag van vandaag zit ik nog steeds met geldzorgen. Er lijkt geen eind aan te komen.

Laisa Maria

Na de voltooing van haar Master Culturele Antropologie, is fotograaf Laisa Maria een antropologisch fotoproject begonnen in Rotterdam dat armoede als thema heeft. Het project, Vergeten Voordeuren, gaat over de manier waarop armoede zichzelf manifesteert achter gesloten deuren bij Rotterdamse bewoners thuis, in een stad die zich profileert als de bloeiende belofte van de toekomst. Rotterdam is Europa’s nieuwe hotspot, maar vergeten wordt dat het tevens de armste stad van Nederland is. Met haar werk wil ze laten zien dat het hebben van succes in een wereldse stad als Rotterdam een privilege is voor een select groepje bewoners. Dit is geen onbekend fenomeen in de gemiddelde Europese metropool omdat groei segregatie in de hand werkt. Door visueel veldwerk te doen, probeert ze bewoners te vinden die zijn vastgelopen in het systeem.
Een belangrijk onderdeel van veldwerk is het opbouwen van een vertrouwensband die ervoor zorgt dat mensen haar toelaten in hun leven. Met haar camera zocht ze mensen op die zich vaak thuis schuilhouden uit schaamte en stress. Over deze mensen maakt ze verhalen en probeert ze hun leven in langdurige armoede te documenteren. De verhalen blijven zich uitbreiden, en proberen armoede niet alleen uit de taboe-sfeer te halen maar vooral om de gevolgen van de nodige verbeelding te voorzien. Zie ook vergetenvoordeuren.nl.